Autorką pierwszej pracy doktorskiej z zakresu Nauki o Rodzinie jest Ewa Poźniak. Tematem, któremu poświęciła swoje badania: Rodzinne, społeczno-religijne konteksty starzenia się. Studium empiryczne na przykładzie słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku w województwie podkarpackim. Praca powstawała pod kierunkiem ks. dra hab. Janusza Mierzwy, prof. PWSZ im. J. Grodka w Sanoku. Promotorem pomocniczym był ks. dr Marcin Cholewa z UPJPII w Krakowie.
W Komisji zasiedli:
Ks. dr hab. Antoni Świerczek – dziekan WNS UPJPII
Ks. prof. dr hab. Janusz Mierzwa – promotor UPJPII
Ks. dr Marcin Cholewa – promotor pomocniczy - UPJPII
Ks. prof. Piotr Morciniec – recenzent
Ks. prof. Jarosław Koral - recenzent
Ks. prof. dr hab. Janusz Mastalski – prorektor UPJPII
Ks. prof. dr hab. Tomasz Bolesław Jelonek - UPJPII
Dr hab. Małgorzata Duda, prof. UPJPII
Ks. prof. dr hab. Andrzej Zwoliński - UPJPII
Ks. dr hab. Grzegorz Godawa - UPJPII
Ks. dr hab. Andrzej Muszala, prof. UPJPII
Ks. dr Bolesław Karcz – sekretarz Komisji
Bezpośrednią inspiracją do zajęcia się procesem starzenia był List Ojca Świętego Jana Pawła II skierowany do osób starszych, w którym Papież wyszedł naprzeciw trudnym pytaniom, dzieląc się swoimi myślami i treściami biblijnymi dotyczącymi ,,jesieni” życia ludzkiego. Ponadto obserwacja współczesnych procesów społecznych i demograficznych skłoniła mnie do zgłębienia niektórych kontekstów procesu starzenia się osób, żyjących w moim bliskim środowisku lokalnym.
Od wielu lat prowadzę zajęcia ze studentami Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Jana Grodka w Sanoku i zajmuję się także geriatrią i pielęgniarstwem geriatrycznym. Stąd też moje zainteresowania badawcze, które zwieńczyłam pracą naukową, pod kierunkiem ks. prof. nadzw. dra hab. Janusza Mierzwy oraz ks. dra Marcina Cholewy – dyrektora Instytutu Nauk o Rodzinie Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie.
Celem pracy była analiza procesu starzenia się człowieka w trzech wymiarach: rodzinnym, społecznym i religijnym. Dokonano analizy publikacji z zakresu tematu rozprawy oraz przeprowadzono empiryczne badania wśród słuchaczy Uniwersytetów III Wieku w województwie podkarpackim. W badaniu zastosowano metodę sondażu diagnostycznego i technikę wywiadu kwestionariuszowego. Narzędziem badawczym był autorski kwestionariusz ankiety, zawierający 72 pytania. Badaniami objęto 333 słuchaczy z 14 UTW działających w województwie podkarpackim. Podstawowy problem badawczy został zawarty w pytaniu:, „Jakie konteksty starzenia się człowieka, postrzegane przez słuchaczy Uniwersytetów Trzeciego Wieku w województwie podkarpackim są istotne dla słuchaczy w trzech wymiarach: rodzinnym, społecznym i religijnym”. A oto kilka z wniosków końcowych wynikających z przeprowadzonych badań:
O pozycji osoby starszej w społeczeństwie decyduje głównie posiadanie grona przyjaciół, dobre relacje z rodziną oraz wykształcenie.
Dotrzymywanie towarzystwa, robienie zakupów oraz pomoc w czynnościach domowych i dotarciu do lekarza to najczęściej wymieniane rodzaje pomocy udzielane osobie starszej w czasie odwiedzin, sąsiedztwa oraz wspólnego zamieszkiwania.
Rodzina (po zdrowiu) jest największą wartością dla każdego człowieka, zapewnia pomoc, opiekę i udziela wsparcia w przetrwaniu trudności życiowych.
Osoby starsze, uczestnicząc w wychowaniu wnuków czują się potrzebne, a przekazując tradycje, zwyczaje i zasady religijne kształtują system wartości młodego pokolenia.
O wysokiej pozycji osoby starszej w rodzinie decyduje szacunek i miłość, okazywane przez najbliższych oraz możliwość decydowania o sprawach rodzinnych.
Aktywność religijna pozwala łagodzić samotność, akceptować starość oraz traktować śmierć jako naturalny etap życia.
Obawy związane ze starością najczęściej dotyczą chorób przewlekłych i niepełnosprawności, a obecność najbliższych daje poczucie pewności i pomocy w chwilach trudnych.
Samotność, choroby przewlekłe oraz problemy finansowe to trudności najbardziej uciążliwe dla osoby starszej.
Aktywność osób starszych polega głównie na działalności w organizacjach kościelnych i towarzystwach.
Aktywność osób starszych w organizacjach kościelnych i towarzystwach odgrywa dużą rolę w przeciwdziałaniu samotności oraz wzmacnia poczucie użyteczności.
Obyczaje i zwyczaje rodzinne, tradycje, patriotyzm oraz zasady religijne to według badanych wartości najbardziej cenne przekazywane przez osoby starsze.
Przejście na emeryturę oraz zakończenie pracy zawodowej nie oznacza zaprzestania aktywności ponieważ daje większe możliwości realizowania pozazawodowych zainteresowań, poświęcania czasu rodzinie i przyjaciołom oraz pomagania osobom z najbliższego otoczenia.
Udział w zajęciach UTW umożliwia rozwijanie zainteresowań i zachowanie aktywności, co stanowi ważny element w przygotowaniu do starości oraz decyduje o pozycji osoby starszej w społeczeństwie.
Uzyskane wyniki badań utwierdziły mnie w przekonaniu, że w szybko rozwijającym się świecie i w hierarchii życia społecznego senior zaczyna zajmować coraz ważniejsze miejsce. Osoby starsze po przejściu na emeryturę zaczynają poszukiwać nowych dziedzin aktywności i spędzać czas wolny w sposób twórczy. Właściwie zorganizowany czas wolny nie tylko przeciwdziała monotonii życia i ograniczeniu przestrzeni życiowej, ale przynosi radość, zadowolenie oraz zaspokaja więzi społeczne. Bliskość osób o zbliżonych zainteresowaniach i podobnym systemie wartości ułatwia pokonywanie stresu, rozwiązywanie kryzysów i odnajdywanie sensu życia.
Uniwersytety Trzeciego Wieku są jedną z instytucji wspierających aktywność seniorów Zajmują się nie tylko upowszechnianiem i popularyzacją wiedzy w różnych dziedzinach, ale stwarzają możliwość samorealizacji, integracji, nawiązania znajomości i przyjaźni oraz dają szansę na twórczy i aktywny rozwój w sferze pozamaterialnej. Aktywność osób starszych przeciwstawia się starości pasywnej będącej niekorzystnym zjawiskiem, zarówno dla jednostki, jak i społeczeństwa oraz pozwala zapobiegać osamotnieniu i izolacji społecznej. Na ten aspekt zwracał uwagę Jan Paweł II, mówiąc „Wiem, że nasz materialistyczny i hedonistyczny świat często stara się Was odizolować, drodzy Bracia i Siostry, spotkacie się z problemami samotności, braku serdeczności i zrozumienia”. Sposób w jaki Uniwersytet Trzeciego Wieku wpisuje się w życiową aktywność starszego człowieka sprawia, że życie może być satysfakcjonujące i udane wbrew funkcjonującym w społeczeństwie opiniom o starzeniu się i starości.
UPJPII w Krakowie jest uczelnią, która rozwija myśl i nauczanie naszego Wielkiego Rodaka – Świętego Jana Pawła II, który w poetycki sposób opisał proces starzenia się, jako przemijanie, w ,,Tryptyku Rzymskim”. Podczas gdy cała natura i cała przyroda przyjmuje to przemijanie jako normalny proces, to człowiek ,,zdumiewa się” tym procesem. To zdumienie prowadzi do poszukiwań, dociekań, badań, gdyż tęskni za wiecznością. To przemijanie, a także zdumienie i poszukiwanie ma sens – cytując św. Jana Pawła II.
Ewa Poźniak ur. w Jurowcach jest absolwentką Wydziału Pielęgniarstwa Akademii Medycznej w Lublinie, ukończyła także Studia Podyplomowe z Geriatrii i Opieki Długoterminowej UJ w Krakowie. Obecnie jest dyrektorem Instytutu Medycznego w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej im. J. Grodka w Sanoku.
zdjęcia: Marta Mastyło
tekst: Ewa Poźniak
poleca:
