Mongolskie dinozaury - wykład prof. Philipa Currie w UJ

9 kwietnia Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego gościł będzie jednego z najwybitniejszych znawców dinozaurów prof. Philipa Currie z University of Alberta w Edmonton (Kanada), który przybywa do Krakowa śladem polsko-mongolskich wypraw paleontologicznych. W swoim wykładzie opowie on o współczesnym stanie badań nad dinozaurami w Mongolii.

Na początku lat 60-tych XX w. Polskiej Akademii Nauk udało się nawiązać współpracę z nowopowstałą Mongolską Akademią Nauk i wspólnie zorganizować serię polsko-mongolskich wypraw paleontologicznych na pustynię Gobi, która trwała od 1963 do 1971 r. Wyprawy te, w opinii międzynarodowej, zostały uznane za jedne z największych wypraw paleontologicznych na świecie. Zebrano imponującą kolekcję skamieniałości opisanych na łamach Palaeontologia Polonica w latach 1969-84, a także w innych periodykach naukowych o największym światowym prestiżu (np. "Nature"). Kierownikiem większości wypraw była prof. Zofia Kielan-Jaworowska, zaś jednym z geologów towarzyszących w terenie paleontologom był prof. Ryszard Gradziński, wówczas pracownik Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Pierwszy dobrze zachowany szkielet dinozaura został znaleziony w Mongolii w 1922 r. podczas wyprawy zorganizowanej przez amerykańskie Muzeum Historii Naturalnej. Rejon ten wkrótce zasłynął odkryciami gniazd z jajami dinozaurów oraz ich znakomicie zachowanych szkieletów. W efekcie kolejnych, licznych wypraw paleontologicznych, między innymi radziecko-mongolskich i polsko-mongolskich, lądowe osady górnej kredy w Mongolii stały się jednym z najbogatszych stanowisk paleontologicznych dostarczających skamieniałości dinozaurów. Jedną z charakterystycznych cech mongolskich wystąpień skamieniałości dinozaurów jest zgrupowanie ich szkieletów w charakterystyczne zespoły odzwierciedlające zróżnicowane środowiska życia dinozaurów w późnej kredzie.

Przykładowo, formacja Djadokhta i jej odpowiedniki reprezentują środowiska suche, których osady zawierają liczny lecz niezbyt zróżnicowanych taksonomicznie zespół szkieletów. Liczebności występowania skamieniałości sprzyjały warunki panujące w osadzie, odpowiednie również dla zachowania jaj dinozaurów, a także szkieletów ptaków, ssaków, jaszczurek i małych dinozaurów. Z kolei nieco młodsza formacja Nemegt zbudowana jest z osadów środowisk w których znaleziono bardziej zróżnicowane zespoły fauny: opisano z niej szkielety ponad 35 gatunków dinozaurów.

Pomimo że górnokredowe osady Mongolii są już dobrze poznane należy sądzić, że dostarczą kolejnych znalezisk. Świadczy o tym ostatnich 10 lat badań w Mongolii, w których dokonano szeregu ekscytujących odkryć. Składa się na nie opisanie wielu nowych gatunków dinozaurów a także odkrycie jednego z najbogatszych stanowisk tropów tych gadów w Azji. Do tego doliczyć należy również znaleziska wielu drobnych szkieletów rzadkich i słabo poznanych dinozaurów. Ponadto, zebrane dane pozwalają nieco lepiej zrozumieć nietypowe warunki panujące w osadzie, sprzyjające w tym przypadku liczniejszemu zachowaniu się szkieletów dinozaurów drapieżnych w stosunku do roślinożernych.