Egzoplanety Yana Zoritchaka w Muzeum AGH

Yan Zoritchak urodził się w 1944 roku z Zdziarze (niedaleko Jaworzyny Tatrzańskiej) na Słowacji. W latach 1959-1963 uczył się w Szkole Rzemiosła i Przemysłu Szklarskiego w Żelaznym Brodzie. Studiował w Wyższej Szkole Sztuki Użytkowej w Pradze w pracowni profesora Václava Plátka. Dyplom zdobył w 1969 roku w pracowni profesora Stanislava Libenského. Od roku 1970 mieszka i pracuje w Talloire we Francji.

Brał udział w wielu ważnych wystawach sztuki współczesnej i szkła artystycznego na całym świecie, w blisko stu wystawach indywidualnych. Jest członkiem Fundacji Międzynarodowego Centrum Badań nad Szkłem i Sztukami Plastycznymi przy Akademii Sztuk Pięknych w Aix-en-Provence.

Zdobył liczne nagrody i wyróżnienia na międzynarodowych wystawach, m.in. w: Monachium (1972), Luzernie (1980), Walencji (1983), Sapporo (1985), Kanazawie (1990). Został odznaczony Państwowym Orderem Sztuki i Literatury przyznawanym przez Ministra Kultury Republiki Francuskiej.

Jego rzeźby w szkle znajdują się w zbiorach prywatnych i muzealnych na całym świecie, m.in. w Australii, Belgii, Czechach, Chinach, Danii, Francji, Japonii, Niemczech, Polsce, Słowacji, Szwajcarii, Ukrainie, USA i Węgrzech.

Twórczość Zoritchaka wyrosła na solidnym fundamencie nauki rzeźby w brązie, drewnie i kamieniu, a tworzenie monet i drobnych medali zaowocowało skłonnością do dbania o detal. Zaraz po studiach, prace zlecone przy renowacji witraży skłoniły go do zajęcia się szkłem artystycznym. Pociągała go nietypowość tego materiału i trudność obróbki. Choć szkło artystyczne w ówczesnej Czechosłowacji stało na wysokim poziomie i było doceniane na całym świecie, dla młodego adepta sztuki nie stanowiło przeszkody w znalezieniu własnej oryginalnej formy wyrazu. Silny charakter pozwolił Zoritchakowi odnaleźć w następnych latach satysfakcję w pracy nad tym tworzywem, ponieważ miał zawsze jasne i pełne konkretów pomysły, które łatwiej było urzeczywistnić w kruchej i delikatnej materii szkła, stale nieoczywistej i wymagającej za każdym razem wielu artystycznych prób - bycia w dialogu.

Dialog, o którym mówi Zoritchak, ma jeszcze inny wymiar. Z wiary w ukrytą w gwiazdach egzystencjalną tajemnicę, przyjął się w istocie ludzkiej kulturowy zwyczaj wysyłania w gwieździstą nieskończoność osobistych życzeń. Miliony wypowiedzianych w ten sposób słów stanowią najprostszą formę dialogu z nieznanym nam kosmosem. Właśnie z tego pierwotnego, dziecięcego instynktu narodziła się artystyczna fascynacja Jana Zoritchaka. Z tych samych egzystencjalnych pytań o naturę człowieka we wszechświecie przez lata powstały serie rzeźb zatytułowane: Przestrzenie, Sygnały kosmiczne, Posłańcy często o poetycko brzmiących, pojedynczych nazwach: Niebiański ogród, Tajemnica życia, Posłaniec przestrzeni, Niebiański kwiat.

Baza stałych pozaartystycznych zainteresowań Zorichaka niezmiennych od czterdziestu lat związanych z kosmosem i fascynacją nieboskłonem przyniosła w ostatniej dekadzie jeszcze jeden cykl prac zatytułowany: Egzoplanety. Projekt ten odnosi się do teraźniejszości, do aktualnych badań i odkryć w dziedzinie astronomii. To wariacje na temat życia, kolorów i form niepoznanych planet. Artysta tworzy swoje kompozycje w różnych ujęciach - horyzontalnych i wertykalnych - zamkniętych w wielopłaszczyznowych bryłach szkła. Niepoznane naukowo, drażnią artystyczną wyobraźnię, stają się zaproszeniem do pozafizycznych podróży, działających także na inne zmysły. Z wizjami kosmosu łączą się dźwięki, rytmy, które sobie wyobrażamy. Cykl Egzoplanety jest w wizji artysty osobistym opisem nieznanych mu zjawisk, zanalizowanym i przetłumaczonym na język sztuki w formie nadal, jak w poprzednich seriach, bardziej poetyckiej niż naukowej. Wizja Zoritchaka pozbawiona jest przypadku, a dzieła urzekają swoim rozmiarem i tajemnicą. Pierwiastek naukowy zawiera się w ograniczonej dla dzieł perspektywie kilku rzeczywistych obrazów uchwyconych przez teleskop Hubble'a.

Na obecnej wystawie w Muzeum AGH prezentowanych jest 40 rzeźb z tego cyklu pochodzących z prywatnych zbiorów artysty. Uzupełnia je blisko 20 autorskich kompozycji fotograficznych, będących artystycznymi kolażami wyimaginowanego nieboskłonu, odkrytych i nieznanych Egzoplanet.