Wystawa ,,WIELKI KRAKÓW – WIELKIE SZANSE 1910-2010"

Sprawa rozszerzenia granic, była zasługą jednego człowieka, prezydenta Juliusza Leo, wybitnej postaci w dziejach Krakowa. To on był twórcą Wielkiego Krakowa.

 

Juliusz Franciszek Leo urodził się 15 września 1861 r. w miejscowości Stebnik koło Drohobycza. Rodzina była pochodzenia niemieckiego. Matka Krystyna z domu Holzträger, ojciec, także Juliusz, był radcą górniczym, w związku z czym otrzymał posadę naczelnika salin wielickich. W Wieliczce przyszły prezydent pobierał nauki początkowe. W 1879 r. ukończył Gimnazjum Św. Anny w Krakowie, następnie studiował na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie w 1884 r. uzyskał tytuł doktora praw. 30 listopada 1891 r. został mianowany profesorem zwyczajnym. Od 5 października 1893 r. zasiadał w radzie miejskiej Krakowa. 10 stycznia 1901 r. został wybrany wiceprezydentem. Następnie był wybierany trzykrotnie prezydentem Krakowa: 11 lipca 1904 r., 12 lipca 1910 r., 27 lipca 1916 r.

 

Na początku jego drugiej kadencji miała miejsce uroczystość odsłonięcia 15 lipca 1910 r. Pomnika Grunwaldzkiego, ufundowanego przez Ignacego Paderewskiego z okazji 500.rocznicy wielkiego zwycięstwa nad Krzyżakami. Od 1901 r. był posłem do Sejmu Krajowego we Lwowie, a od 1911 r. zasiadał w parlamencie wiedeńskim, gdzie od 4 marca 1912 r. był prezesem Koła Polskiego. Z chwilą wybuchu I wojny światowej stanął na czele powołanego 16 sierpnia 1914 r. Naczelnego Komitetu Narodowego, politycznego przedstawicielstwa formujących się Legionów Polskich. Zmarł 21 lutego 1918 r. i został pochowany na Cmentarzu Rakowickim.

 

Na początku XX wieku Kraków, był miastem średniej wielkości. Nazywany polskimi Atenami, pozostawał jednak bez perspektyw rozwojowych, przede wszystkim w sensie gospodarczym. W tym czasie obszar Krakowa to zaledwie 5,77 km² (z Błoniami, które liczyły 1,11 km² – 6,88 km²). W 1910 r. żyło tutaj ponad 103 000 mieszkańców.

 

Rozwój Krakowa ograniczał brak terenów budowlanych, panowała ciasnota i drożyzna działek. Brakowało terenów dla wznoszenia gmachów publicznych, zakładania parków, budowy fabryk. Fatalnie na rozwój przestrzenny wpływały rozporządzenia zaborców austriackich, którzy z Krakowa uczynili twierdzę przygraniczną. Efektem był zakaz zabudowy obszarów przy umocnieniach fortecznych.

 

Okalające Kraków gminy były, gospodarczo na ogół słabe, aby przedsiębrać większe inwestycje. Korzystały one z krakowskich placówek kulturalnych, szkół, szpitali, urządzeń komunalnych, nie partycypując w ich utrzymaniu.

 

Przyłączanie gmin odbyło się etapami. Najpierw w 1910 r. przyłączono Zakrzówek z Kapelanką, Dębniki z Rybakami, Półwsie Zwierzynieckie, Zwierzyniec, Czarną Wieś z Kawiorami, Nową Wieś Narodową, Łobzów, Krowodrzę, Grzegórzki  z Piaskami oraz części gmin Prądnik Biały i Prądnik Czerwony z Olszą. W 1911 r. rozszerzono Kraków o Dąbie z Beszczem i Głębinowem oraz Ludwinów. W 1912 r. przyłączono Płaszów. Proces ten zakończyło przyłączenie Podgórza w 1915 r.

 

Miasto powiększyło swój obszar do 46,90 km². Według spisu ludności z 1914 r. w Krakowie wraz z Podgórzem było 183 040 mieszkańców

 

Na wystawie przypominamy jak postępował rozwój terytorialny Krakowa w latach 1910 – 1915. Będą pokazywane dokumenty, fotografie, publikacje związane z Wielkim Krakowem. Nie zabraknie też widoków Krakowa z przełomu XIX i XX w. Osobny fragment wystawy jest poświęcony prezydentowi Juliuszowi Leo, głównemu autorowi planu Wielkiego Krakowa. Można też oglądać pamiątki związane z historią gmin przyłączonych, jak np. odznaka wójta gminy Dąbie, laski wójtowskie.

 

Duży fragment wystawy ilustruje planowany efekt powstania Wielkiego Krakowa: prace konkursowe na rozwój urbanistyczny, a także szereg inwestycji które w wyniku tego powstały, np. Aleje Trzech Wieszczów.

 

Osobną część wystawy poświęciliśmy historii poczty w gminach przyłączonych. Ilustruje ją zbiór walorów filatelistycznych, użyczonych przez znanego krakowskiego kolekcjonera Janusza Adamczyka.

 

Specjalnie na tę okazję został przygotowany zestaw pamiątkowych stempli z herbami gmin przyłączonych.

 

Wystawie towarzyszyć będzie publikacja autorstwa Janusza Tadeusza Nowaka poświęcona Wielkiemu Krakowowi.

 

Dodatkowe informacje:

ceny biletów: normalny 6 zł ulgowy 4 zł zbiorowy (min. 10 osób) 3,50 zł od osoby rodzinny 12 zł

Miejsce: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Rynek Główny 35

Trwa do: 27 lutego 2011