Na przekór. Kabylia - wystawa w Muzeum Etnograficznego w Krakowie

Wystawa "Na przekór. Kabylia" w Muzeum Etnograficznym w Krakowie mierzy się ze stereotypami dotyczącymi islamu i Afryki. Wbrew tendencjom do generalizacji i uproszczeń ukazuje zaledwie jeden wycinek tego świata - Kabylię, region w północnej Algierii. To pierwsza w Polsce prezentacja kultury, która przez niemal dwa tysiące lat, na przekór wszelkim okolicznościom, zachowała swą tożsamość.

Doskonałym jej wyrazem są biżuteria i ceramika, które dowodzą wysokiej pozycji społecznej tamtejszych kobiet. To dzięki kobietom przetrwał - w niektórych okresach niemal konspiracyjnie - kod kulturowy, który dziś stał się punktem odniesienia dla społecznych i narodowościowych aspiracji Kabylów.

Opowieść o Kabylii prowadzi właśnie przez te przedmioty: biżuterię z prywatnej kolekcji Urszuli Zanotti, ceramikę z Muzeum Etnograficznego w Krakowie oraz archiwalia ze zbiorów Adama Rybińskiego. Jest świadectwem żywej kultury, która - widziana z bliska - wyraźnie zaznacza swą odrębność, zaskakuje i każe zrewidować utarte myślenie o jednorodności świata muzułmańskiego.

Kabyle (Leqbayel) są częścią wielkiej wspólnoty etnicznej północnej Afryki znanej jako Berberowie. Berberowie samych siebie określają mianem Imazighen, co znaczy: wolni ludzie. Kabylia to świat berberski w pigułce, a zarazem odrębny fenomen. Od innych Berberów wyróżnia Kabylów zwarty obszar zamieszkania w Atlasie Telskim, na północy Algierii, a przede wszystkim poczucie kulturowej i narodowej wspólnoty. Dziś te aspiracje sięgają politycznej autonomii, a nawet marzeń o niepodległości.

Współcześnie niemal wszyscy Kabylowie są wyznawcami islamu sunnickiego, choć w ich światopoglądzie zachowało się wiele elementów z okresu przedislamskiego. Cenią sobie wolność i niezależność, bliska jest im także idea laickiego państwa i tolerancji religijnej.

Na wystawie jej twórcy sprawdzają, ile da się wyczytać z przedmiotów: pokazując biżuterię z prywatnej kolekcji Urszuli Zanotti, skupiają się nie tyle na urodzie czy jubilerskiej wartości naszyjników i pierścionków, ile na znaczeniach, jakich są nośnikami. Interesują ich także historie zapisane w rzeczach: próbują odczytać pochodzenie poszczególnych detali, zdekodować symbolikę znaków graficznych, a także prześledzić funkcje, jakie dane przedmioty pełniły - i nadal pełnią - w życiu ich twórców i użytkowników. Ważni są ludzie - kim byli jubilerzy, panny młode, garncarki, kolekcjonerzy, przez których ręce przewinęły się wszystkie te rzeczy? Ile godzin zajmowało wykonanie pierścionka? Dlaczego garncarki malowały na swoich wyrobach takie a nie inne wzory? Kim są osoby, które kolekcjonują te przedmioty, i jakie motywy kierowały nimi w gromadzeniu zbiorów? Wszystkie te wątki obecne są na wystawie.

W cenie biletu każdy otrzyma 32-stronnicową publikację pozwalającą zbudować szerszy, historyczny i kulturowy, kontekst, który z jednej strony pomaga zrozumieć wystawę, z drugiej - pozwala uświadomić sobie istnienie odrębnej kabylskiej kultury.

Kurator: Jacek Kukuczka

Scenariusz i koncepcja aranżacji: Marta Deskur, Jacek Kukuczka, Władysław Rybiński, Małgorzata Szczurek

Aranżacja i oprawa graficzna: Wojtek Kwiecień-Janikowski