Wystawa Manggha Boznańskiej

Manggha Boznańskiej to także hołd złożony Artystce przez Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej manggha, instytucji popularyzującej wiedzę o dawnej i współczesnej Japonii oraz sztukę Dalekiego Wschodu.

Wystawa Manggha Boznańskiej ukazuje – po raz pierwszy – decydującą i inspirującą rolę sztuki japońskiej w twórczości polskiej Artystki.

Twórczość Olgi Boznańskiej (1865-1940), wielkiej indywidualności polskiej sztuki, wymyka się jednoznacznej klasyfikacji. Jej prace łączono z impresjonizmem (pod którego wpływem rozjaśniła paletę) i symbolizmem. Krytyka, zapewne słusznie, związała jej dzieło z niemal zapomnianym nurtem symbolizmu –  intymizmem, charakterystycznym dla artystów działających we Francji na przełomie XIX i XX wieku, a malujących nastrojowe, intymne kompozycje ukazujące postacie w domowym otoczeniu i widoki wnętrz. Sztuka Boznańskiej nie znalazła kontynuatorów ani też nie wpłynęła na nowopowstające kierunki. Pozostała zjawiskiem odrębnym i wyjątkowym.

O jej oryginalności zdecydowało przyswojenie – już na początku drogi twórczej Artystki –  sztuki Japonii. Boznańska przyjeżdżą na studia do Monachium jesienią 1885 lub w styczniu 1886 roku. Szybko odkrywa Japonię i ulega jej czarowi. Kupuje parasolki, kimona, wachlarze, porcelanę. Zwiedza wystawy prezentujące sztukę Dalekiego Wschodu. Kolekcjonuje drzeworyty, które zdobią ściany kolejnych pracowni. Wprowadza japońskie rekwizyty do obrazów. Kilkakrotnie fotografuje się z japońską parasolką, czyta japońskich poetów we francuskich przekładach.

Ale Boznańska – przede wszystkim – odkrywa i przyswaja najbardziej charakterystyczne cechy estetyki japońskiej, które z czasem staną się stałym punktem odniesienia dla dalszych eksperymentów malarskich. W Paryżu kontynuuje monachijskie przemyślenia i pozostaje im wierna do końca życia.

Olga Boznańska była pierwszym polskim twórcą, który sztukę japońską poznał tak dogłębnie, analizując zasady kompozycyjne drzeworytów oraz uważnie śledząc twórczość współczesnych artystów zafascynowanych Japonią – Jamesa Mc Neill Whistlera i Eduarda Maneta. W latach 80. XIX wieku artystka przedstawia nie tylko popularne rekwizyty obecne także u innych malarzy – wachlarze, parasolki, kimona, japońskie laleczki i brązowe figurki,  lecz przede wszystkim interesuje ją problem konstrukcji nowej przestrzeni w obrazie.  Doskonałymi przykładami owych poszukiwań są mistrzowskie dzieła z roku 1889 – Kwiaciarki i  Bretonka. Natomiast w niewielkich paryskich pejzażach malowanych na początku XX wieku umiejętnie stosuje wysoki punkt obserwacji w (Plac des Ternes w Paryżu), i tak charakterystyczny dla japońskiej kompozycji motyw zakratowania (Widok z okna pracowni).

W sposób niezrównany interpretuje szczególnie interesujące ją nowe środki wyrazu –postać ludzką i kwiaty. Maluje sztandarowe dzieła Marzenie (Portret młodej kobiety w niebieskim kimonie) i Portret damy w czarnym kapeluszu. Powstają zjawiskowe studia kwiatów. A jej martwe natury stają się manifestami  nowego kontemplacyjnego stosunku do rzeczywistości (Martwa natura z winogronami i chryzantemami i Martwa natura z budzikiem).

Wystawa Manggha Boznańskiej anektuje Galerię Sztuki Dalekiego Wschodu oraz salę wystaw czasowych. Na nowo przygotowano ekspozycję w Galerii Sztuki Dalekiego Wschodu, tak, aby w sposób możliwie pełny ukazywała związki pomiędzy malarstwem Boznańskiej i sztuką Japonii. Wybranym obrazom towarzyszą drzeworyty i przedmioty codziennego użytku – bezpośrednie źródła inspiracji Artystki.

W sali wystaw czasowych, w trzech przestrzeniach, przedstawiono najważniejsze aspekty japonizmu Boznańskiej. W pierwszej przestrzeni zaprezentowano fascynację artystki japońskimi rekwizytami – parasolkami, wachlarzami, drzeworytami –  widoczną doskonale na obrazach ukazujących jej monachijską  pracownię.

Kolejna przestrzeń to miejsce niezwykłego spotkania dwóch kolekcji obrazów Boznańskiej, zgromadzonych na początku XX wieku przez dwóch wielkich polskich kolekcjonerów: Feliksa Mangghi Jasienskiego i Edwarda Raczyńskiego. W dziełach tych  lekcja japońska jest szczególnie dobrze czytelna. 

W przestrzeni trzeciej są zaprezentowane mistrzowskie prace artystki inspirowane głęboko przeżytą i zaadaptowaną estetyką i filozofią japońską.

Na wystawie zgromadzono dzieła pochodzące z kolekcji publicznych i prywatnych. Prace Olgi Boznańskiej wypożyczono ze zbiorów: Fundacji im. Raczyńskich przy Muzeum Narodowemu w Poznaniu, Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Muzeum Lubelskiego w Lublinie, Muzeum Narodowego w Gdańsku, Muzeum Narodowego w Kielcach, Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz

z kolekcji Krzysztofa Musiała i od innych kolekcjonerów, którzy pragną pozostać anonimowi.

Dzieła sztuki japońskiej pochodzą ze zbiorów: Muzeum Narodowego w Krakowie (z kolekcji Feliksa Jasieńskiego) i Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej manggha.

Wystawa czynna od 7 kwietnia do 28 maja 2006.