Pierwsza obrona pracy doktorskiej z nauk o rodzinie w UPJPII w Krakowie

W Komisji zasiedli:

Ks. dr hab. Antoni Świerczek – dziekan WNS UPJPII

Ks. prof. dr hab. Janusz Mierzwa – promotor UPJPII

Ks. dr Marcin Cholewa – promotor pomocniczy - UPJPII

Ks. prof. Piotr Morciniec – recenzent

Ks. prof. Jarosław Koral - recenzent

Ks. prof. dr hab. Janusz Mastalski – prorektor UPJPII

Ks. prof. dr hab. Tomasz Bolesław Jelonek - UPJPII

Dr hab. Małgorzata Duda, prof. UPJPII

Ks. prof. dr hab. Andrzej Zwoliński - UPJPII

Ks. dr hab. Grzegorz Godawa - UPJPII

Ks. dr hab. Andrzej Muszala, prof. UPJPII

Ks. dr Bolesław Karcz – sekretarz Komisji

Bezpośrednią inspiracją do zajęcia się procesem starzenia był List Ojca Świętego Jana Pawła II skierowany do osób starszych, w którym Papież wyszedł naprzeciw trudnym pytaniom, dzieląc się swoimi myślami i treściami biblijnymi dotyczącymi ,,jesieni” życia ludzkiego. Ponadto obserwacja współczesnych procesów społecznych i demograficznych skłoniła mnie do zgłębienia niektórych kontekstów procesu starzenia się osób, żyjących w moim bliskim środowisku lokalnym.

Od wielu lat prowadzę zajęcia ze studentami Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Jana Grodka w Sanoku i zajmuję się także geriatrią i pielęgniarstwem geriatrycznym. Stąd też moje zainteresowania badawcze, które zwieńczyłam pracą naukową, pod kierunkiem ks. prof. nadzw. dra hab. Janusza Mierzwy oraz ks. dra Marcina Cholewy – dyrektora Instytutu Nauk o Rodzinie Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie.

Celem pracy była analiza procesu starzenia się człowieka w trzech wymiarach: rodzinnym, społecznym i religijnym. Dokonano analizy publikacji z zakresu tematu rozprawy oraz przeprowadzono empiryczne badania wśród słuchaczy Uniwersytetów III Wieku w województwie podkarpackim. W badaniu zastosowano metodę sondażu diagnostycznego i technikę wywiadu kwestionariuszowego. Narzędziem badawczym był autorski kwestionariusz ankiety, zawierający 72 pytania. Badaniami objęto 333 słuchaczy z 14 UTW działających w województwie podkarpackim. Podstawowy problem badawczy został zawarty w pytaniu:, „Jakie konteksty starzenia się człowieka, postrzegane przez słuchaczy Uniwersytetów Trzeciego Wieku w województwie podkarpackim są istotne dla słuchaczy w trzech wymiarach: rodzinnym, społecznym i religijnym”. A oto kilka z wniosków końcowych wynikających z przeprowadzonych badań:

1. O pozycji osoby starszej w społeczeństwie decyduje głównie posiadanie grona przyjaciół, dobre relacje z rodziną oraz wykształcenie.

2. Dotrzymywanie towarzystwa, robienie zakupów oraz pomoc w czynnościach domowych i dotarciu do lekarza to najczęściej wymieniane rodzaje pomocy udzielane osobie starszej w czasie odwiedzin, sąsiedztwa oraz wspólnego za­mieszkiwania.

3. Rodzina (po zdrowiu) jest największą wartością dla każdego człowieka, za­pewnia pomoc, opiekę i udziela wsparcia w przetrwaniu trudności życiowych.

4. Osoby starsze, uczestnicząc w wychowaniu wnuków czują się potrzebne, a prze­kazując tradycje, zwyczaje i zasady religijne kształtują system wartości mło­dego pokolenia.

5. O wysokiej pozycji osoby starszej w rodzinie decyduje szacunek i miłość, okazywane przez najbliższych oraz możliwość decydowania o sprawach ro­dzinnych.

6. Aktywność religijna pozwala łagodzić samotność, akceptować starość oraz traktować śmierć jako naturalny etap życia.

7. Obawy związane ze starością najczęściej dotyczą chorób przewlekłych i nie­peł­nosprawności, a obecność najbliższych daje poczucie pewności i pomocy w chwilach trudnych.

8. Samotność, choroby przewlekłe oraz problemy finansowe to trudności najbar­dziej uciążliwe dla osoby starszej.

9. Aktywność osób starszych polega głównie na działalności w organizacjach kościelnych i towarzystwach.

10. Aktywność osób starszych w organizacjach kościelnych i towarzystwach odgrywa dużą rolę w przeciwdziałaniu samotności oraz wzmacnia poczucie użyteczności.

11. Obyczaje i zwyczaje rodzinne, tradycje, patriotyzm oraz zasady religijne to według badanych wartości najbardziej cenne przekazywane przez osoby starsze.

12. Przejście na emeryturę oraz zakończenie pracy zawodowej nie oznacza za­przestania aktywności ponieważ daje większe możliwości realizowania poza­zawodowych zainteresowań, poświęcania czasu rodzinie i przyjaciołom oraz pomagania osobom z najbliższego otoczenia.

13. Udział w zajęciach UTW umożliwia rozwijanie zainteresowań i zachowanie aktywności, co stanowi ważny element w przygotowaniu do starości oraz decy­duje o pozycji osoby starszej w społeczeństwie.

Uzyskane wyniki badań utwierdziły mnie w przekonaniu, że w szybko rozwijającym się świecie i w hierarchii życia społecznego senior zaczyna zajmować coraz ważniejsze miejsce. Osoby starsze po przejściu na emeryturę zaczynają poszukiwać nowych dziedzin aktywności i spędzać czas wolny w sposób twórczy. Właściwie zorganizowany czas wolny nie tylko przeciwdziała monotonii życia i ograniczeniu przestrzeni życiowej, ale przynosi radość, zadowolenie oraz zaspokaja więzi społeczne. Bliskość osób o zbliżonych zainteresowaniach i podobnym systemie wartości ułatwia pokonywanie stresu, rozwiązywanie kryzysów i odnajdywanie sensu życia.

Uniwersytety Trzeciego Wieku są jedną z instytucji wspierających aktywność seniorów Zajmują się nie tylko upowszechnianiem i popularyzacją wiedzy w różnych dziedzinach, ale stwarzają możliwość samorealizacji, integracji, nawiązania znajomości i przyjaźni oraz dają szansę na twórczy i aktywny rozwój w sferze pozamaterialnej. Aktywność osób starszych przeciwstawia się starości pasywnej będącej niekorzystnym zjawiskiem, zarówno dla jednostki, jak i społeczeństwa oraz pozwala zapobiegać osamotnieniu i izolacji społecznej. Na ten aspekt zwracał uwagę Jan Paweł II, mówiąc „Wiem, że nasz materiali­styczny i hedonistyczny świat często stara się Was odizolować, drodzy Bracia i Siostry, spotkacie się z problemami samotności, braku serdeczności i zrozu­mienia”. Sposób w jaki Uniwersytet Trzeciego Wieku wpisuje się w życiową aktywność starszego człowieka sprawia, że życie może być satysfakcjonujące i udane wbrew funkcjonującym w społeczeństwie opiniom o starzeniu się i starości.

UPJPII w Krakowie jest uczelnią, która rozwija myśl i nauczanie naszego Wielkiego Rodaka – Świętego Jana Pawła II, który w poetycki sposób opisał proces starzenia się, jako przemijanie, w ,,Tryptyku Rzymskim”. Podczas gdy cała natura i cała przyroda przyjmuje to przemijanie jako normalny proces, to człowiek ,,zdumiewa się” tym procesem. To zdumienie prowadzi do poszukiwań, dociekań, badań, gdyż tęskni za wiecznością. To przemijanie, a także zdumienie i poszukiwanie ma sens – cytując św. Jana Pawła II.

Ewa Poźniak ur. w Jurowcach jest absolwentką Wydziału Pielęgniarstwa Akademii Medycznej w Lublinie, ukończyła także Studia Podyplomowe z Geriatrii i Opieki Długoterminowej UJ w Krakowie. Obecnie jest dyrektorem Instytutu Medycznego w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej im. J. Grodka w Sanoku.

zdjęcia: Marta Mastyło

tekst: Ewa Poźniak